Al tientallen miljoenen jaren hebben de bossen van de Amazone de grilligheid van het klimaat doorstaan. Ik ben er nooit geweest maar met zijn uitgestrektheid, zijn 390 miljoen bomen en immense biodiversiteit moet het een bijzondere plek zijn. Een plek waar bovendien nog steeds nieuwe soorten worden ontdekt. Zo was op 20 februari 2024 nog de ontdekking van de Noordelijke groene Anaconda in het nieuws.
Tot nu toe is de Amazone qua vochtregulatie een zichzelf in stand houdend systeem. Overdag verdampt het vocht uit de bomen om ‘s avonds weer uit te regenen. Zo gaat het door, dag in dag uit, in vak termen een zgn. positieve terugkoppeling.
Nu droogte, warmte, bosbranden en houtkap steeds verder het gebied in trekken wordt dit systeem bedreigd. Als bomen verdwijnen en er nog meer bomen verdwijnen maakt op een gegeven moment het zelf beregenende systeem plaats voor een zelfdrogend systeem en ontstaat een savanne landschap. Het kantelpunt is dan bereikt.
In de afgelopen 50 jaar is naar schatting 20% van de Amazone is gekapt. Naar verwachting zal bij de huidige snelheid van ontbossing in 2030 27% zijn gekapt.
Al jaren wordt in de modellen van bosbeheer, klimaat en regenval gerekend aan het moment wanneer het kantelpunt op gaat treden. Er doen veel cijfers de ronde over de stand van de ontbossing en de grenswaarden. Tot nu toe werd het kantelpunt bepaald op 25%. Onlangs zijn in het blad Nature de resultaten van een meer gedetailleerd onderzoek gepubliceerd. De studie laat zien dat 15% van de Amazone ontbost is, nog eens 17% verloederd door menselijke activiteit en daarboven 38% verzwakt als gevolg van aanhoudende droogtes van de afgelopen 10 jaar. Onduidelijkheid over cijfers, dat komt vaker voor.
De bomen spelen naast de oceanen een belangrijke rol in de opslag van CO2. In een artikel van de NASA werd in 2023 becijferd dat de Amazone 100 miljoen ton CO2 meer opslaat dan dat het uitstoot maar dat de opslag een neergaande lijn laat zien. Alhoewel ik ook lees dat er in 2021 voor het eerst meer CO2 is uitgestoten dan er is opgeslagen. Ook weer onduidelijkheid over cijfers.
Maar wat gebeurt er in de praktijk? Uit het onderzoek van het World Resources Institute (WRI) dat is gehouden tussen 2002 en 2021 is gebleken dat de bossen die door de 385 inheemse bevolkingsgroepen werden beheerd een hogere netto CO2 bijdrage hebben dan de overige delen van de Amazone. Peter Veit van het WRI noemt de inheemse bevolking dan ook de helden van de Amazone.
Amazone-gebied in beeld: in bruin de gebieden die door de inheemse bevolkingsgroepen worden beheerd.
Bron: https://earthobservatory.nasa.gov/images/151921/indigenous-communities-protect-the-amazon
Als ik naar de kaart kijk is er nog wel een groot gebied dat niet door de inheemse bevolking beheerd wordt. Zijn hun inspanningen dan genoeg voor de gehele Amazone-regio? Ik weet het niet. Ik vind het er niet goed uit zien. Ik maak alvast een volgend kantelpunt. Deze hoeft misschien nog niet gekanteld opgehangen te worden. De kanoër op het doek kan nog even rustig door peddelen, maar voor hoe lang nog?
Amazone: op weg naar een tweede kantelpunt? tweezijdig werk in wol en zijde- kan gekanteld opgehangen worden