Op IJsland werd allerlei vis gedroogd als voorraad voor de winter in de tijd dat er nog geen vriesschepen waren. Nu is drogen van vis volledig uit de tijd. Alleen nog een paar fossielen eten gedroogde vis, zo vertelt mijn vis-expert.
Tijden veranderen en zo veranderen gebruiken en methoden.
Voor het tegengaan van verdere klimaatverandering is verandering op veel vlakken nodig. Ondanks het geringe aandeel van elektriciteit en verwarming is de CO2 uitstoot in IJsland hoger dan die in Nederland, 12,1 ton per capita respectievelijk 9,5 ton per capita[i], en dat ondanks dat de CO2 uitstoot als gevolg van energievoorziening door de warmtebronnen en hydro-electriteit in IJsland zeer beperkt is.
In de podcast met Jan Rotmans geeft hij aan dat de oplossingen voor het terugdringen van CO2 uitstoot bestaan uit technologie, beleid en politieke wil en als derde menselijk gedrag. De VN geeft oplossingen in 4 groepen aan:
- Reductie van voedselverspilling en verandering van eetgewoonten
- Zonne-energie en windenergie, elektromobiliteit
- Bescherming van bossen, bosbouw en het herstellen van moerasgebieden en oerwouden
- Versterking van de positie van vrouwen
Het lijstje van de VN is mij wat al te praktisch: technologie biedt meer ruimte ook voor nieuwe ontwikkelingen dan zonne-energie, en gedrag is meer dan verandering van eetgewoonten. Het lijstje van Jan Rotmans biedt meer houvast. Maar ik mis iets systeemverandering, een verandering in de wijze waarop wij mensen het leven organiseren. (De versterking van de positie van vrouwen, omdat vrouwen beter voor de wereld zorgen, is wel weer een bijzondere.)
In de huidige wereld draait het om geld en daarvoor of daarna macht. Van goud als ruilmiddel om waarde van producten mee te kunnen bepalen, naar aandelen. Aandelen, die door de Verenigde Oost-Indische Compagnie als de eerste onderneming ter wereld onder een breed publiek aandelen uitgaf. Is daarmee de weg naar waar we nu staan in gang gezet? De gerichtheid op (financiële) winst en niet op waarde voor de wereld? De gerichtheid op groei en niet op evenwicht? Een systeem gericht op ik, het eigene, het bedrijf, het land? Waar onttrekken van natuurlijke waarden en bronnen niet in de rekening voorkomt en bijdragen aan de wereld mist?
Ik lees in de NRC van 21.04.2022 (van Noreen) dat er inmiddels 18 landen de rechten van de Natuur, de rechten van bergen of rivieren of gletsjers, erkend hebben. Elke burger kan dan het in gevaar brengen van de waarde van natuur aanvechten. Opmerkelijk is dat dit geen Europese landen zijn, niet de landen met geld. Dat lijkt me een stap in de goede richting,
Na Corona krabbelen bedrijven weer op. Met de bijbehorende CO2 uitstoot. We gaan door zoals we dat altijd deden met de gedachte dat groei de rekening voor Covid gaat betalen en nodig is voor investeringen. Als de wereld zo georganiseerd is als hij nu is, blijft veranderingen moeilijk, denk ik. Het is dan meer schaven aan Er moet iets fundamenteel veranderen. Hoe? Dat weet ik niet. Dat vraagt al onze denkkracht.
[ii] https://www.nporadio1.nl/podcasts/de-dag/61082/954-klimaatserie-deel-1-de-feiten-op-een-rij